Wat is het verschil tussen opzet en voorwaardelijk opzet?
Opzet betekent doelgericht handelen. Het handelen van een verdachte is dan per definitie gericht op een gevolg. Als de verdachte aankondigt iemand te willen neerschieten en dat ook doet, is er sprake van de meest klassieke vorm van opzet. In het strafrecht kennen we ook nog zoiets als voorwaardelijk opzet.
Er is sprake van voorwaardelijk opzet als de verdachte bewust de aanmerkelijke kans aanvaardt dat een gevolg intreedt. Dat is het geval wanneer iemand had moeten weten dat een bepaald gevolg zou intreden. Ook al was het niet zijn oorspronkelijke bedoeling. Het meest beroemde en oudste voorbeeld is een verdachte die ruzie kreeg met marktmeester Van Hoorn en besloot hem een vergiftigde taart te sturen. Hij had moeten weten dat de vrouw van de marktmeester ook van de taart zou kunnen eten, maar nam geen maatregelen om dat te voorkomen. De vrouw at van de taart en stierf. De verdachte kon volgens de Hoge Raad voor moord worden veroordeeld.
In de rechtspraak
Nog een voorbeeld uit de rechtspraktijk. De verdachte in deze zaak stond terecht voor brandstichting. De advocaat van de verdachte stelde zich op het standpunt dat de verdachte diende te worden vrijgesproken. Er zou namelijk geen sprake zijn geweest van (voorwaardelijke) opzet op deze brandstichting.
De rechtbank overwoog dat op grond van de bewijsmiddelen niet kon worden vastgesteld dat hij inderdaad het plan zou hebben gehad om brand te stichten. Er was kortom geen sprake van klassiek opzet. De verdachte had echter wel met zijn handelen willens en wetens de aanmerkelijke kans aanvaard dat de brand zou ontstaan. Er was daarom sprake van voorwaardelijke opzet.
Op grond van algemene ervaringsregels was de kans op brand door de handelwijze van de verdachte namelijk aanmerkelijk. Hij had immers een brandend stuk vuurwerk in een gemeubileerd en in gebruik zijnd schoolgebouw geworpen. Dit gold al helemaal nu er een gordijn vlak bij het gat hing, waardoor het vuurwerk in het schoolgebouw was geworpen.
Verdachte moet zich van de kans bewust zijn geweest dat er brand zou ontstaan. Het is immers een feit van algemene bekendheid dat bij het afsteken van vuurwerk telkens het risico bestaat op beschadiging van dan wel het in brand raken van zich in de nabijheid bevindende personen of goederen. De verdachte heeft daarom bewust de aanmerkelijke kans aanvaard dat er brand zou kunnen ontstaan.
Is voorwaardelijk opzet minder strafwaardig dan ‘normaal opzet’?
Wanneer er sprake is van voorwaardelijk opzet, maar niet van klassiek opzet is dit naar onze opvatting (toch iets) minder strafwaardig. Met andere woorden, eigenlijk zou er dan een lagere straf moeten worden opgelegd. Toch gebeurt dat maar zelden. Rechters leggen meestal dezelfde straf op.
heel interesant artikel